Dwóch wspóÅ‚czesnych kompozytorów amerykaÅ„skich, dwa muzyczne dokumenty, dwie poruszajÄ…ce historie opowiedziane dźwiÄ™kami. Koncert kameralny „Reich/ Glass” w Filharmonii Gorzowskiej bÄ™dzie niewÄ…tpliwie zaskakujÄ…cym i wyjÄ…tkowym wydarzeniem. O szczegóÅ‚ach opowiada Maciej Grygiel, czÅ‚onek Kwartetu smyczkowego im. Henryka MikoÅ‚aja Góreckiego, który 16 października wystÄ…pi przed gorzowskÄ… publicznoÅ›ciÄ….

Reich i Glass to dwóch wspóÅ‚czesnych kompozytorów amerykaÅ„skich, których Å‚Ä…czy nurt minimalistyczny. Ten wybór nie byÅ‚ przypadkowy?
Maciej Grygiel: MuszÄ™ przyznać, że muzyka minimalistyczna interesuje mnie już od czasów studiów. KompozycjÄ™ „Different trains” poznaÅ‚em wÅ‚aÅ›nie wówczas i moim marzeniem staÅ‚o siÄ™, by móc kiedyÅ› jÄ… wykonać.

Historia tego utworu jest niezwykle ciekawa...
M. G.: To prawda. Reich, bÄ™dÄ…c dzieckiem dużo podróżowaÅ‚ pomiÄ™dzy Los Angeles, a Nowym Jorkiem. Jego rodzice po rozwodzie peÅ‚nili nad nim opiekÄ™ naprzemiennÄ…, w zwiÄ…zku z tym Reich wraz ze swojÄ… guwernantkÄ… co jakiÅ› czas przemierzaÅ‚ ogromne odlegÅ‚oÅ›ci pomiÄ™dzy tymi miastami pociÄ…giem. Już wówczas, jako mÅ‚ody chÅ‚opiec miaÅ‚ Å›wiadomość swojej krwi, swojego pochodzenia – Reich urodziÅ‚ siÄ™ w rodzinie żydowskiej. ZdawaÅ‚ sobie również sprawÄ™ z sytuacji panujÄ…cej wówczas w Europie. WiedziaÅ‚, że dla mieszkajÄ…cych tam Å»ydów podróż pociÄ…giem ma zgoÅ‚a inny wymiar, cel, że jest drogÄ… ku Å›mierci. Jako kompozytor Reich powróciÅ‚ do tych wspomnieÅ„ i wpadÅ‚ na pomysÅ‚ napisania kwartetu smyczkowego „Different trains” – historii różnych pociÄ…gów, które podróżowaÅ‚y w tym samym czasie, jednak jakby w równolegÅ‚ej rzeczywistoÅ›ci.

To co zaskakuje w tym utworze, to również zastosowanie dodatkowych Å›rodków wyrazu – filmu, wizualizacji, nagraÅ„ gÅ‚osowych.
M. G.: Utwór jest niezwykle interesujÄ…cy pod wzglÄ™dem formy, ponieważ zostaÅ‚ napisany na taÅ›mÄ™ i kwartet smyczkowy. W kwartecie tym wykorzystane zostaÅ‚y autentyczne nagrania z II wojny Å›wiatowej – pociÄ…gów, dzwonków, alarmów ostrzegajÄ…cych przed bombardowaniem. Utwór zawiera też wywiady ze Å›wiadkami Holokaustu, Reich identyfikuje ich z imienia. Wycinki tych rozmów usÅ‚yszymy podczas Å›rodowego koncertu w Gorzowie.

„Different trains” przez samego Reicha okreÅ›lony zostaÅ‚ dokumentem muzycznym. Można powiedzieć, że to specjalność tego kompozytora?
M. G.: RzeczywiÅ›cie Reich napisaÅ‚ kilka takich utworów. Najbardziej znanym jest utwór powstaÅ‚y po zamachach na World Trade Center w 2001 roku. PowstaÅ‚a wówczas kompozycja „WTC”. Innym znanym utworem jest „Tehillim”. I oczywiÅ›cie „Come out” z 1964 roku.

To utwór trudny dla muzyków?
M. G.: Bardzo. Musimy być bardzo czujni, grać niemal metronomicznie, komputerowo. Nie ma dyrygenta, więc trzeba mieć się na baczności.
JednoczeÅ›nie utwór jest bardzo Å‚atwy w odbiorze, na pewno znacznie odbiegajÄ…cy od tego, jak potocznie rozumiemy muzykÄ™ wspóÅ‚czesnÄ…. Kompozycja jest bardzo poruszajÄ…ca, emocjonalna, ilustracyjna, caÅ‚ość daje efekt totalnego zanurzenia siÄ™ w tej historii.

Druga część koncertu to również kompozytor amerykaÅ„ski i znów dokument muzyczny.
M. G.: Tak, tym razem jednak bÄ™dzie to jednak historia czÅ‚owieka, a dokÅ‚adnie japoÅ„skiego poety i dramaturga Yukio Mishimy. Philip Glass zostaÅ‚ poproszony o skomponowanie Å›cieżki dźwiÄ™kowej do filmu, bÄ™dÄ…cego biografiÄ… tego artysty. Z części tej pracy (caÅ‚a Å›cieżka dźwiÄ™kowa trwa prawie godzinÄ™) powstaÅ‚ III Kwartet smyczkowy, który usÅ‚yszymy na Å›rodowym koncercie
Jest to utwór zdecydowanie lżejszy, w charakterze pozostajÄ…cy miÄ™dzy minimalizmem a muzykÄ… filmowÄ…. SkÅ‚ada siÄ™ z szeÅ›ciu części, z których każda opowiada inny epizod z życia tej barwnej postaci, jakÄ… byÅ‚ Mishima. W tym dokumencie muzycznym poznajemy jego życie od narodzin, aż po rytualne japoÅ„skie samobójstwo – seppuku.
Oba utwory Å‚Ä…czy przede wszystkim technika kompozytorska, która z gruntu odrzuca intelektualizm muzyki wspóÅ‚czesnej wracajÄ…c do korzeni, prostoty brzmienia, opierajÄ…c siÄ™ na powtarzalnoÅ›ci prostych schematów melodycznych, przez co staje siÄ™ Å‚atwa i przyjemna w odbiorze.

Koncert kameralny „Reich/Glass” odbÄ™dzie siÄ™ w Filharmonii Gorzowskiej w Å›rodÄ™ 16 października o godz. 19.00.

Ewa Śliwińska
foto FG