DoskonaÅ‚a frekwencja w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gorzowie na spotkaniu ze Zbigniewem Czarnuchem zapowiadaÅ‚a szczególny wieczór. Tak też byÅ‚o. W poniedziaÅ‚ek 5 grudnia ten znany regionalista zaprezentowaÅ‚ wyjÄ…tkowÄ… pozycjÄ™ książkowÄ… „Polska Pani Warta”.

WyjÄ…tkowość tego książkowo-albumowego wydawnictwa polega nie tylko na tym, że jego autorem jest grupa miÅ‚oÅ›ników z Klubu Regionalistów skupionych przy Zbigniewie Czarnuchu, która zajęła siÄ™ krajobrazem kulturowym i przyrodÄ…, kwestiÄ… żeglugi i zwiÄ…zanych z rzekÄ… podaÅ„ czy legend, ale też WartÄ… w literaturze, malarstwie a nawet jej obecnoÅ›ciÄ… wÅ›ród nazw firm, instytucji i stowarzyszeÅ„. WyjÄ…tkowość projektu polega przede wszystkim na tym, że nie ma nigdzie w Polsce tak szerokich badaÅ„ i tak dokÅ‚adnego opracowania drugiej pod wzglÄ™dem dÅ‚ugoÅ›ci polskiej rzeki.

Wieczór promujÄ…cy książkÄ™ miaÅ‚a poprowadzić jej redaktor naczelna Krystyna KamiÅ„ska, ale ponieważ Zbigniew Czarnuch jest osobowoÅ›ciÄ…, która nie potrzebuje pytaÅ„, sam wywiódÅ‚ miniwykÅ‚ad na temat pomysÅ‚u, idei oraz realizacji tego szczególnego wydawnictwa. WspominaÅ‚ wiÄ™c czasy swojego dzieciÅ„stwa, gdy chodziÅ‚ z ojcem na ryby, gdy w wakacje razem jeździli nad WartÄ™, gdzie obserwowaÅ‚ wyniesione z jednej strony i podmyte z drugiej – brzegi rzeki, z ukrywajÄ…cymi siÄ™ tam jaskóÅ‚kami brzegówkami, z wirami na zakrÄ™tach i zwiÄ…zanymi z tym opowieÅ›ciami o topielicach. WplataÅ‚ wÄ…tki dotyczÄ…ce czasów wojny, gdy w Vatherlandzie nie wolno już byÅ‚o Å‚owić ryb, o tym jak tylko przypadek uratowaÅ‚ go przed Å›mierciÄ… z rÄ…k ukraiÅ„skiego nacjonalisty.

PrzypomniaÅ‚ również, że w latach 60. po raz pierwszy w dziejach ziemi pojawiÅ‚a siÄ™ koncepcja, że jak bÄ™dziemy tak dalej eksploatować planetÄ™, to jÄ… zniszczymy, a powstaÅ‚e „Krajobrazy” zasiaÅ‚y niepokój, że panowanie czÅ‚owieka nad planetÄ… siÄ™ koÅ„czy, że trzeba coÅ› zrobić.
– W moim przypadku ten problem natrafiÅ‚ na szczególny grunt, bo jestem szczególnie uwrażliwiony na wodÄ™ – podkreÅ›laÅ‚, dodajÄ…c, że gdy patrzy wiosnÄ… na wodÄ™, na kaÅ‚uże, pod którymi kryje siÄ™ życie, to wywoÅ‚uje w nim wspomnienia z dzieciÅ„stwa, spacerów z mamÄ… po Å‚Ä…kach. – Jak sÅ‚yszÄ™ szum wodospadu, to on dziaÅ‚a na mnie jak muzyka – dodaÅ‚, przypominajÄ…c, że w Witnicy ma specjalnie ustawiony dla niego fotel w miejscu, gdzie spiÄ™trza siÄ™ woda.

W opowieÅ›ci Zbigniewa Czarnucha byÅ‚y również wspomnienia z pierwszych dni, gdy jego ojciec zostaÅ‚ po wojnie skierowany do Witnicy na stanowisko burmistrza i wtedy dowiedziaÅ‚ siÄ™ od niego, że jego dziadek spÅ‚awiaÅ‚ pÅ‚ynÄ…cymi tÄ™dy wodami dÄ™by do Szczecina.

- Jestem zafascynowany maÅ‚ymi rzekami, na których staÅ‚y koÅ‚a wodne – mówiÅ‚ dalej. – Tam rodziÅ‚a siÄ™ nasza cywilizacja, przez strumykami poruszane mÅ‚yny. A najpiÄ™kniejsza z nich jest Lubniewka, o której już koÅ„czÄ™ książkÄ™.

Tak wyglądało zagajenie wyjaśniające, skąd wziął się pomysł na książkę o Warcie.

Później Zbigniew Czarnuch przedstawiÅ‚ wszystkich wspóÅ‚autorów, należących do towarzystwa, które postanowiÅ‚o zbadać obszar po obu stronach granicy, wÄ™drować dolinami rzek i gromadzić wiedzÄ™, a książka o Warcie jest podsumowaniem tych doÅ›wiadczeÅ„ i wiedzy.
– Nasza akcja spodowaÅ‚a, że wszystkie godne utrwalenia obrazy biologiczne, przyrodnicze, krajobrazowe czy historyczne zostaÅ‚y utrwalone. Wiem, że Warta jest chroniona przez grupÄ™ entuzjastów – mówiÅ‚, dodajÄ…c: – Książka ma charakter popularny i jest wyrazem obywatelskiej inicjatywy. To historia poszczególnych odcinków, przedstawiona gawÄ™dziarsko i felietonowo.

Kto wiÄ™c stanowi tÄ™ szczególnie wrażliwÄ… grupÄ™? Znakomita para podróżników Maria i Bogdan Gonta. – Marysia ma talent gawÄ™dziarski, wiÄ™c razem zrobili Å›wietny tekst, w którym wskazujÄ…, co warto zobaczyć i gdzie siÄ™ zatrzymać – rekomendowaÅ‚ Zbigniew Czarnuch.
Poza nimi przypomniaÅ‚, że w pierwszej części książki znajdujÄ… siÄ™ również teksty: Jacka BuczyÅ„skiego i jego - Zbigniewa Czarnucha o krajobrazie i walorach naturalnych rzeki, JarosÅ‚awa Palickiego o żegludze i handlu, wreszcie Grażyny Kostkiewicz-Górskiej o Warcie w podaniach i legendach.

Część drugÄ… stanowiÄ… rozdziaÅ‚y, w których: Krystyna KamiÅ„ska podejmuje temat obecnoÅ›ci Warty w literaturze, Renata Ochwat – w malarstwie, a Kazimierz Ligocki – w nazwach firm, instytucji i stowarzyszeÅ„. O bÅ‚otach delty Warty znów pisze Zbigniew Czarnuch, a Zbigniew Miler – o ryboÅ‚ówstwie zamieszkujÄ…cych te tereny ludzi; natomiast ze Zbigniewem Czarnuchem – o flisactwie. Natomiast Grażyna Kostkiewicz-Górska koÅ„czy książkÄ™ legendami o Warcie.

- Ta druga część to jest przeniesienie moich fascynacji i szukanie odpowiedzi na pytanie zwiÄ…zane z tym, że inni majÄ… Sudety, Karpaty, a my co? Co jest dominantÄ… naszego krajobrazu – pytaÅ‚ Zbigniew Czarnuch i zaraz odpowiadaÅ‚: – To Pradolina ToruÅ„sko-Eberswaldzka – najbardziej okazaÅ‚e dzieÅ‚o ostatniego zlodowacenia. Trzeba to docenić i wylansować.

Po wystÄ…pieniu Zbigniewa Czarnucha, każdy z twórców – poza nieobecnymi MariÄ… i Bogdanem Gontami – otrzymawszy autorski egzemplarz „Polskiej Pani Warty”, przedstawiÅ‚ sÅ‚owo na temat swojej pracy. Wszyscy podkreÅ›lali znaczenie wydawnictwa i jego rolÄ™ nie tylko dla zamieszkujÄ…cych nasze tereny. To rzecz, jakiej nie ma nigdzie w Polsce.

- NajwiÄ™kszym skarbem jest czyste powietrze i woda. Wydaje siÄ™, że o tym zapominamy. PÅ‚yniemy Titanikiem, bawimy siÄ™, taÅ„czymy, a okrÄ™t zaczyna tonąć – zakoÅ„czyÅ‚ Zbigniew Czarnuch.

Wieczorowi poÅ›wiÄ™conemu „Polskiej Pani Warcie” towarzyszyÅ‚a wypożyczona ze zbiorów prywatnych Ryszarda Bronisza stara mapa przedstawiajÄ…ca bieg rzeki. ZostaÅ‚a powiÄ™kszona z książki sprzed 100 lat, którÄ… kupiÅ‚ na licytacji w Niemczech.

"Polska Pani Warta" jest bogato ilustrowana. Ok. 300 zdjęć wykonali czÅ‚onkowie Klubu Regionalistów: Jacek BuczyÅ„ski, Bogdan Gonta, Maria Gonta, Grażyna Kostkiewicz-Górska, Aleksander Grabowski, Kazimierz Ligocki, Renata Ochwat, JarosÅ‚aw Palicki i Alicja Traczyk. KsiążkÄ™ można kupić w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gorzowie za 56 zÅ‚.

Tekst i foto Hanna Kaup