Gontowiec Podróżny BLOG

Są tylko trzy miejsca na świecie, gdzie zobaczycie tak ogromną kolekcję zegarów słonecznych oraz przyrządów astronomicznych: Planetarium w Chicago, Science Muzeum w Oxfordzie i Muzeum im. Przypkowskich w niespełna dwudziestotysięcznym Jędrzejowie. Dwóch pierwszych zbiorów nie oglądaliśmy, ale ten jędrzejowski zrobił na nas ogromne wrażenie. Powstał dzięki pasji miejscowego lekarza Feliksa Przypkowskiego (1872-1951), który zaraził nią kolejne pokolenia swojej rodziny.
Najważniejszym, ale niejedynym konikiem pana Feliksa była gnomonika zajmująca się teorią i sztuką budowania zegarów słonecznych. Gnomonika związana jest blisko z astronomią, nikogo więc nie powinna dziwić kopuła górująca nad jedną z kamieniczek na jędrzejowskim rynku. W tej właśnie kamienicy mieszkał ongiś Feliks Przypkowski, a kopuła to nic innego, jak jego prywatne obserwatorium astronomiczne. Z domem Przypkowskich sąsiaduje kamieniczka, w której kiedyś mieściła się klasztorna apteka, a dzisiaj w obu budynkach działa muzeum prezentujące niesamowitą kolekcję.

Początki obecnej ekspozycji sięgają 1895 r. Trzonem zbiorów są zegary słoneczne. Pojęcia nie miałam, że jest ich aż tyle rodzajów! Pewnie nie wymienię wszystkich, ale oglądaliśmy tam:

• zegary słoneczne poziome (podobno najbardziej popularne),
• poziome typu paryskiego (połączone z kompasem), popularne w XVII i XVIII w.,
• wysokościowo-słupkowe w kształcie stojącego pionowo walca,
• zegary dwutablicowe typu norymberskiego (produkowane w Norymberdze od XVI do XVIII w.) ze wskazówką nitkową, regulowaną według szerokości geograficznej i zegary typu Dieppe, wyrabiane z kości słoniowej w XVII w. (w Dieppe we Francji),
• zegary równikowe typu augsburskiego (produkowane w Augsburgu w XVII i XVIII w.), które podobnie jak norymberskie mogły być używane na całym świecie, bo miały płynną regulację szerokości geograficznej,
• zegary poziome z nachylaną tarczą (inklinacyjne),
• zegary tabliczkowe i zegary magnetyczne,
• zegary wysokościowe i osiemnastowieczne zegary z godzinami włoskimi (o co chodzi z tymi godzinami szukajcie na załączonych zdjęciach),
• zegary jednopierścieniowe i zegary wielopierścieniowe z XVII-XVIII w., w których czas wskazuje plamka światła padająca na skalę godzinową, umieszczoną po wewnętrznej stronie jednego z pierścieni,
• zegary słoneczne z przekładnią trybową, wskazujące czas do pół minuty
• zegary słoneczne z Dalekiego Wschodu,
• zegary księżycowe i gwiazdowe.

Jest tam też zegar słoneczny z armatką strzelającą w południe (lont zapalał się wskutek skupienia promieni światła na soczewce), wykonany w Paryżu dla Stanisława Augusta Poniatowskiego. To o nim pisał Władysław Broniewski w poemacie „Wisła”:
„Biją słoneczne godziny
w Jędrzejowie
I mnie, i tobie, i innym
biją zegarowie...”

Wśród muzealnych eksponatów są też pektoraliki z XVII w. (damskie zegarki noszone na łańcuszku), jest bardzo oryginalny zegar karciany, zwisający z sufitu, z cyferblatem od spodu, żeby gracze mogli sprawdzać godzinę bez wstawania od stołu. Jest zegarek kieszonkowy dla niewidomych, z wypukłym cyferblatem, jest i kolekcja klepsydr, a wśród nich klepsydra godzinowa składające się z czterech mniejszych, kwadransowych i klepsydra 45-minutowa do odmierzania godziny lekcyjnej.

Mało tego. W muzeum jest też wspaniały zbiór pamiątek związanych z kuchnią, w tym przepisy kulinarne oraz bezmiany, o których nigdy w życiu nie słyszałam. Bezmianami nazywano wagi służące do szybkiego i niezbyt dokładnego ważenia, stosowane w Polsce w XVIII i XIX w.

Można tu obejrzeć kolekcję exlibrisów i grafik (cała liczy blisko 25 tys., z czego ponad 200 wykonał własnoręcznie syn Feliksa Przypkowskiego, Tadeusz). Dużą atrakcją są też pełne rodzinnych pamiątek wnętrza mieszkania Zofii i Feliksa Przypkowskich oraz pokoje stylizowane na XVIII i XIX w. wnętrza pałacowe. Ściany jednego z nich ozdabiają rokokowe kurdybany (kurdyban = skóra garbowana, barwiona, po czym intensywnie zdobiona we wzory tłoczeniami).

A po wyjściu z muzeum trzeba KONIECZNIE zajrzeć do znajdującego się na jego tyłach Ogrodu Czasu. Otoczony murem z wnękami udekorowanymi znakami zodiaku, symbolami żywiołów i planet, kryje w swoim wnętrzu kilkanaście nietypowych zegarów słonecznych. Uroku całości dodawać mają schody wodne, czyli zespól basenów, przez które kaskadowo spływa woda. Pewnie latem wygląda to pięknie, ale aktualnie baseny przechodzą rewitalizację. Do ogrodu przechodzi się przez wewnętrzny dziedziniec i wstęp do niego jest bezpłatny.

Maria Gonta
foto Gontowiec Podróżny


Kliknij w wybrane zdjęcie aby powiększyć

Dodaj komentarz:

Przebudowa Spichrzowej

Ostatnie przygotowania do rozpoczęcia przebudowy ulicy Spichrzowej. Konsorcjum firm TORMEL i WUPRINŻ, przebuduje ostatni, półkilometrowy odcinek ulicy Spichrzowej. Pierwsze prace ruszą ... <czytaj dalej>

UMCS z Jazz Clubem Pod Filarami

80 lat UMCS w Lublinie z Jazz Clubem „Pod Filarami”. W dniach 14 -17 maja 2024 roku w Akademickim Centrum Kultury ... <czytaj dalej>

Remont schodów

Nowe schody na Piaskach, obok lecznicza zieleń. Rusza remont schodów przy ul. Bohaterów Westerplatte, zejście do ul. Sczanieckiej. Skarpa przy schodach ... <czytaj dalej>

Obchody 900-lecia jubileuszu

W sobotę 11 maja br. w Ośnie Lubuskim odbędą się uroczyste obchody z okazji dziewięćsetlecia ustanowienia biskupstwa lubuskiego. Przygotowania do tej ... <czytaj dalej>

«	sierpień 2023					»
P	W	Ś	C	P	S	N
	1	2	3	4	5	6
7	8	9	10	11	12	13
14	15	16	17	18	19	20
21	22	23	24	25	26	27
28	29	30	31

Piękna inicjatywa w brzydkim mieście

aktualnie nie ma żadnej czynnej sondy

Blogujesz? Rób to lokalnie!
Wystarczy jedno kliknięcie w egoBlog

Masz problem?
Napisz do eksperta egoEkspert

Żadna sprawa nie zostanie bez odzewu. Daj znać na eGo Forum

Ale pitolenie. Ani słowa o kolejce do "znachora" o bólu w krzyżu, o polityce i innych przyjemnościach wątpliwych u będących starymi l <czytaj dalej>

Starość

Widziałem ją wczoraj

Stała u drzwi werandy

Lewa ręką trzymała laskę
prawą chciała nacisnąć <czytaj dalej>

internat wybudowano dzięki pieniądzom przekazanym z rządu pisu warto podkreslić

podobnie jak szkołę muzyczną i plastyczną przy kwar <czytaj dalej>

korolewicz sie znowu udziela na forum.
jak nie zmiana miasta na bez wualkepe
to z tym lotniskiem wyimaginowanym.

komęt natomiast <czytaj dalej>

Wybuduj se pod blokiem a nie w naczynie lotnisko <czytaj dalej>