12XII2020.

Wybrałam się dziś z Marią i Bogdanem Gontami w poszukiwaniu świątecznego jarmarku, ale ponieważ nie ma o czym mówić, bo to co zaoferowano, to – z jednej strony bida aż piszczy, a z drugiej – ceny niemal z kosmosu, więc nie będzie tematu.
Na szczęście, choć czas dość ponury, to rzeczywistość zawsze skrywa coś ciekawego. W Starym Polichnie zwróciły naszą uwagę widoczne na budynkach detale architektoniczne. Coraz ich mniej w naszej codzienności, a ongiś znaki, napisy czy inskrypcje były elementami komunikacji zarówno między tymi, którzy fizycznie stawiali budynki, jak ich mieszkańcami czy późniejszymi pokoleniami, które tak jak my, próbują odszukiwać ślady przeszłości.

Ornamentyka zabudowy mieszkalnej zawiera m.in. daty powstania oraz inicjały właścicieli. Czasami są one wyryte w tynku i wpisane w ozdobne rozety umieszczone pod dachem, czasami wykute w metalu i przytwierdzone do ściany. Zdarza się, że przyjmują formę herbu. Dzięki takim zabiegom dom zyskiwał wymiar społeczny, duchowy, a nawet magiczny.

Na wielu poniemieckich budynkach na naszych terenach wciąż jeszcze można odnaleźć napisy czy malowidła sprzed lat. Często były zamazywane, skuwane czy ukrywane pod warstwą tynku. To efekt II wojny światowej, gdy po jej zakonczeniu napływowa na te tereny polska ludność na masową skalę usuwała niemieckie ślady.

Zdarza się, że napisy na budynkach pojawiają się po latach, kiedy tynk po prostu odpada od ścian albo są na tyle trwałe, że czas ich nie usunął, jak chociażby te w sołectwie Dębogóra w województwie zachodniopomorskim (patrz zdjęcia niżej), gdzie na ścianie jednego z budynków można jeszcze oczytać napis w języku rosyjskim „Do Berlina prosto 90 km”.

Dlaczego takie napisy zachowały się do dziś? Powód jest prozaiczny. Dostępne powojenne materiały były znacznie słabszej jakości od tych używanych w okresie przedwojennym i jeśli jakieś napisy nie zostały całkowicie zniszczone, po latach stają się widoczne.

Warto czasami zatrzymać się przy takich budynkach, które mają nie tylko z górą 100 lat, ale też – dzięki tym ornamentom i inskrypcjom – ducha tamtych czasów.

Hanna Kaup